Lampiran:Kamus bahasa Indonesia – bahasa Bakumpai

Dari Wikikamus bahasa Indonesia, kamus bebas
< Lampiran:Daftar isi < Kamus bahasa Indonesia – bahasa Bakumpai

Kamus bahasa Indonesia – bahasa Bakumpai

Daftar kosakata (Ibrahim 1979)

Daftar di bawah ini adalah kata dalam Bahasa Indonesia dan terjemahannya dalam Bahasa Bakumpai.[1]

Nomor Bahasa Indonesia Bahasa Bakumpai
1. pindah alih
2. nama aran
3. gantung ampah
4. ayah apa
5. lihat alang
6. pelampung andung
7. muncul ambul
8. rupa ampi
9. kira asai
10. hari andau
11. anjing asu
12. mereka awen
13. siapa aweh
14. hati atei
15. asap ansep
16. api apui
17. kata auh
18. kalau amun
19. atau atawa
20. karena awi
21. untuk akam
22. adik ading
23. iring-iringan arak
24. kepunyaan ayum
25. paman amang
26. keponakan aken
27. tampang ampin
28. tikar amak
29. mari ayu
30. untuk akan
31. banyak are
32. katanya ahei
33. awan awan
34. perempuan bawi
35. kera bakei
36. berani bahanyi
37. basah bisa
38. bisa wisa
39. bersih balawa
40. ikat bahat
41. kembali buli
42. betul bujur
43. balas baleh
44. tua bakas
45. bibir biwih
46. betis buntis
47. buah bua
48. buaya buai
49. rusak bijat
50. rajin bukih
51. bau bau
52. semua balepah
53. bukan beken
54. mengapa bahen
55. kerongong balengkong
56. tidur batiruh
57. remaja hujang
58. beras behas
59. berot beut
60. kenyang bensuh
61. rambut balau
62. bahu bahan
63. panas balasu
64. merah bahandang
65. barah baha
66. belanga balanai
67. menantu bimantu
68. terbuka bangah
69. belum balun
70. buyut buyut
71. bodoh bungul
72. tuli badengen
73. buta balute
74. ekor buntut
75. lombok lumbuk
76. waluh baluh
77. kamar bilik
78. kuning bahenda
79. pukul catuk
80. cabang cikang
81. sombong cakah
82. cangkir cangker
83. beritahu caruman
84. sombong cakakah
85. kapal camplon
86. kaca caramin
87. curang culas
88. cara cara
89. jatuh duruh
90. bunyi air dasau
91. ambil dinu
92. dua due
93. denda danda
94. duri duhi
95. tolong duhup
96. air danum
97. depa depe
98. daun dawen
99. datang dumah
100. dapat dinun
101. seberang dipah
102. kuat dehen
103. tinta dawat
104. uang duit
105. berhamburan dampar
106. teduh durum
107. darah daha
108. dapat duan
109. gaduh deruh
110. dekap dakap
111. keras daras
112. dalam dalem
113. angkut etun
114. angkat (mengangkat) eton (baeton)
115. jemur ekai
116. empat epat
117. jangan ela
118. tadi endau
119. mertua empu
120. jemur ekei
121. jangan ela
122. dayung ensei
123. cucu ensu
124. siapa eweh
125. bekerja gawi
126. terluka sedikit gurai
127. cari gilau
128. gosok gusuk
129. meluyur guyur
130. cepat gasak
131. berdempet gampir
132. lihat gite
133. gempur gampur
134. cari gau
135. memberi gelar galar
136. apit gapit
137. getok gutuk
138. kue getuk gagutuk
139. pisang goreng guduh
140. pisang goreng gaguduh
141. garu gayau
142. ingat ganang
143. juga, hun gin
144. merayap gayar
145. kutu guti
146. gergaji garagaji
147. alat bunyi-bunyi dari sembilu gurinding
148. bergabung gabung
149. getah gita
150. pekerjaan gawin (gawi)
151. kelihatan gitan
152. urusan, perkara ganan
153. ketam getem
154. kanan gantau
155. latah gagiran
156. putus getu
157. guling galing
158. merah handang
159. lintas hantas
160. lalu halau
161. berani hanyi
162. sulit heka
163. dengan hining
164. tangga hejan
165. ular handipe
166. besar hai
167. bunyi hiau
168. pakai hapa
169. belum handai
170. dalam huang
171. bilamana hamparea
172. luka himang
173. rebah hewa
174. tumbang hamun
175. siang handau
176. kerbau hadangan
177. malam hamelem
178. pagi hanyeu
179. selesma hengai
180. belakangan harian
181. geli tertawa hetang
182. rumah huma
183. roh hambaruan
184. dulu helu (n)
185. belum hindai
186. delapan hanya
187. laki-laki hatue
188. pagi hanyewu
189. sore halemei
190. sakit haban
191. cerai hatulan
192. berangkat haguet
193. atas hunjun
194. sulit, susah heka
195. tanya insek
196. ambil inu
197. bawa imbit
198. satu ije
199. sedikit isut
200. pinjam injam
201. dia iye
202. kamu ikau
203. ya iyuh
204. kita itah
205. saudara sepupu sekali ije tatu
206. saudara sekandung ijekalambutan
207. simpan ina
208. lihat ite (mite)
209. kelambu jangkut
210. enam jahawen
211. kasihkan juluk
212. jalan jalan
213. dijaja jaja
214. tidak jida
215. perahu jukung
216. kelambu jangkut
217. sehari jandan
218. sehari-harian jandan-jandanan
219. kemarin jeleme
220. besok jeu
221. jera jara
222. jantan jagan
223. sembilan jalatian
224. tiang jihi
225. sudah jadi
226. umpama jaka
227. ubi kayu jawau
228. bahu ju baha
229. sayur (yang sudah dimasak), kuah juhu
230. lidah jela
231. jarang jahai
232. pembantu rumah-tangga jipen
233. paman julak
234. jual jual
235. ceritera kesah
236. kelat kalat
237. bakar kehu
238. kawan kawal
239. potong kibil
240. tarik kempang
241. makan kinan
242. cubit kubit
243. rabut karabut
244. koyak kuyak
245. begitu kate
246. takut kekeh
247. gelap kaput
248. begini katuh
249. kecil kurik
250. jauh kejau
251. cubit kibit
252. baik, sembuh keleh
253. bagaimana kilau
254. nanti kareh
255. kuali kenceng
256. cemburu kabehu
257. larang kahana
258. kelat kalat
259. sempit kipit
260. tebal kandal
261. pinggang kahang
262. gigi kasinge
263. kakak kaka
264. panau kepus
265. periuk kenceng
266. sedih hati kapehe atei
267. kedondong kadundung
268. nenas kanas
269. dicubit sedikit dengan satu jari kuritis
270. seperti kilau
271. di sana kanih
272. di mana, di sana kueh
273. kencing kahit
274. makan kuman
275. kemudi kamburi
276. jalanan kartak
277. nanti kareh
278. minta laku
279. panas lasu
280. ikan lauk
281. jala lunta
282. lukah lukah
283. ludah luja
284. lima lime
285. marahi lait
286. tinggal lihi
287. tangan lange
288. kemarin lemei
289. lebar laga
290. belut lindung
291. dahi lingkau
292. langit-langit lalangitan
293. telapak tangan lukap lenge
294. lantai lanseh
295. pintu lawang baun
296. jendela balingkang
297. kampung lebu
298. lepas lapas
299. lebih labih
300. belakang likur
301. tergenang air (tenggelam) lelep
302. cepat laju
303. lantai lasah
304. terik matahari lasut andau
305. mahal larang
306. rusuk liuk
307. bunuh munu
308. minum mihap
309. diam melai
310. nyenyak mangat
311. takut mikeh
312. kalau mekeh
313. ayam mamek
314. mata mate
315. mandi mandui
316. bangun minsik
317. berjalan mananjung
318. berbaring menter
319. matahari matandau
320. malam malem
321. saudara ayah mama
322. malu mahamen
323. ayam manuk
324. duduk munduk
325. pasti musti
326. mau maku
327. melihat mite
328. menang manang
329. melihat malang
330. muntah muta
331. buang air besar mamani
332. ikat meteng
333. bangun misik
334. bertamu maja
335. naik mendai
336. meninggal matei
337. kemarin male
338. turun muhun
339. apa narai
340. tipis nipis
341. mulut nyame
342. leher nyat
343. ambil (mengambil) nduan
344. pergi, jalan nanjung
345. mudik ngaju
346. hilir ngawa
347. atas ngambu
348. mulut nyame
349. tahun nyelu
350. diasapkan nyumap
351. dorong nunda
352. tegap nahap
353. mimpi nupi
354. baring peter
355. pukul panghung
356. matikan patei
357. pesan peteh-pesan
358. pusat puser
359. kaki pai
360. berkaki bapai
361. ganggu pansa
362. beli pili
363. keluar paluwa
364. pancing pisi
365. berapa pere
366. kucing pusa
367. padi parei
368. pesan peteh
369. bawah penda
370. benih paung
371. pupus pupus
372. telinga pinding
373. kening palipis
374. gigit pangkit
375. tanah petak
376. penuh penu
377. kail pisi
378. pendek pandak
379. bersama pahayak-hayak
380. kotor papa
381. jelek papa ampi
382. saudara pahari
383. kapan pea
384. panggang papui
385. bibit paung
386. ikat peteng
387. sakit pehe
388. bawah penda
389. panjang pisi
390. bangunkan pisik
391. perlihatkan parahan
392. pukul pangkung
393. ketan pulut
394. kancil pilanduk
395. rujak pancok
396. cepat rake
397. menanak nasi rapi
398. mengumpulkan kayu ramu
399. sembarangan rangah
400. copot rubut
401. rebut rabut
402. potong kecil-kecil racik
403. sering rancak
404. sedang rahat
405. rinjing ringging
406. rendah randah
407. tegur sapa rawa
408. rupa, wajah rupa
409. menyusuri rukui
410. ramuk ramuk
411. rukun rakat
412. ramai rami
413. barang ramu(n)
414. rapat racap
415. kalung rantai
416. harga rega
417. pecah sedikit rangat
418. rejeki rajaki
419. nisan orang mati raung
420. tempat padi rakung
421. sedang rahatan
422. lapuk rebuk
423. melengkung riuk
424. makin sasar
425. celana salawar
426. disaring saring
427. sebut seut
428. kunyah sipa
429. suruh suhu
430. tangkap singkap
431. serahkan sarah
432. tangguk sahar
433. istri sawe
434. suduk suduk
435. mampir singngah
436. sambar sambar
437. tanda sanda
438. sesal sasal
439. makan sirih simpa
440. kaya sugih
441. marah sangit
442. paha sapak
443. seratus saratus
444. sekali sinde
445. semua samandiah
446. pucuk sahundik
447. sedia sadia
448. sembunyi sahukan
449. kejar sasah
450. semua sandeah
451. tepi saran
452. perintah suhu
453. cium sium
454. istri sawa(n)
455. sungai sungei
456. kuku silu
457. dingin sadingen
458. dekat tukup
459. pergi tulak
460. temui talih
461. beri tanga
462. dirikan tejek
463. potong tetek
464. tempo tempu
465. bakar tusul
466. bunyi rebah tagui
467. tebang teweng
468. milir di riam tuhus
469. lembar tapean
470. sarung tapih
471. turut tumun
472. selam teser
473. jalan tanjung
474. nafas tengseng
475. bintik tutul
476. sodok tejep
477. beri tenga
478. susu tusu
479. menyusui mampatusu
480. tiga telo
481. kakak tandu
482. tarik talik
483. tertawa tatawa
484. berbicara tapandir
485. tumpuk tuyuk
486. dekat tukep
487. kadang-kadang tamunie
488. hingga tikas
489. masuk tame
490. tidur tiruh
491. perut tanai
492. tebu tewu
493. pingsan tujah
494. kering teyah
495. bersamadi tapa
496. lama tahi
497. tadi tanan
498. tadi tenah
499. buat, bikin tampa
500. muara tumbang
501. bisa tau
502. tiga telu
503. sawah, kebun tana
504. muda tabela
505. peti mati tabala
506. dini hari tampalawai
507. ulat uler
508. saya ulun
509. benar ujur
510. dada usuk
511. rotan uei
512. garam uyah
513. ibu uma
514. anak tekak utin balengkong
515. rotan uei
516. orang uluh
517. sekarang utuk
518. Belanda ulanda
519. tempat ukai
520. hujan ujan
521. kelopak pinang upih
522. tujuh uju
523. ikut umba
524. hutan utan
525. berhenti umbet
526. kata ujar
527. otak utek
528. kakak uka
529. tempat ukan
530. dapat, sanggup ulih
531. rotan ewei
532. kue wadai
533. labu waluh
534. ikan wadi wadi
535. batas waras
536. wah wah
537. wajik wajik
538. hina wada
539. siapa yaweh
540. saya yaku
541. yaitu yete
542. otak yatak

Kata-kata lain

Nama Hari

  • Senin = sanayan
  • Selasa = salasa
  • Rabu = arba
  • Kamis = hamis
  • Jumat = jumahat
  • Sabtu = sabtu
  • Minggu = minggu

Nama Warna

  • Merah = Bahandang
  • Putih = Baputi'
  • Hijau = Bahijau
  • Kuning= Bahenda
  • Biru = Biru
  • Hitam = Bamarem
  • Coklat= Coklat
  • Ungu = Ungu

Nama Benda

  • Kubah = Sungkul
  • Kasur = Tilam
  • Kain lap= Sorbet/Kupit

Nama Bagian Rumah

  • Atap = Sapau
  • Tihang = Jihi'
  • Langit-langit = Palapon
  • Dinding = dinding
  • Lantai = Lanseh
  • Tangga = Hejan
  • Pagar Tangga = Sampiang
  • Pintu = Baontunggang
  • Jendela = Lalungkang
  • Dapur = Dapur/Sarambi
  • Kamar = Kamar
  • Teras = Pamedangan

Kata-kata (Umum)

  • Suara = Hiau
  • Adzan = Bang/Ajan
  • Begitu = kakateh
  • Masjid= Masigit
  • Apa = Narai/En
  • Siapa = Aweh/Yaweh
  • Bagaimana = Kilau Kueh
  • Mengapa = Buahen
  • Kenapa = Buhen
  • Hidup = Belum
  • Bangun = Minsik
  • Tanya = Minsek
  • Bertanya = Mainsek
  • Menyebut = Manyeot
  • Takut = Mikeh
  • Jangan = ela
  • jangan-jangan = Mingkeh
  • Kecewa = Mawah
  • Tertarik = Miweh
  • Milir = Mansuh
  • Mudik = Murik
  • Atas = Ngambu/Hunjun
  • Bawah = Liwa/Penda
  • Hulu = Ngaju
  • Hilir = Ngawa
  • Kiri = Sambil
  • Kanan = Gintau
  • Di sana = Si kanih
  • Di sini = Si Hituh
  • Di situ = Si Hite'
  • Di mana = Si Kueh
  • Bagaian = Halau
  • Lewat = Mahalau
  • Erat = Pisit/Dehen
  • Seperti = Kilau/Pas kilau
  • Melestarikan = Mahilung
  • Memelihara = Manggaduh
  • Memelihara Hewan = Maingu'
  • Memakai = Mahapa'
  • Menggunakan = Mahanggap
  • Mengambil = Mainu'/Mandinu'
  • Membawa = Mimbit/Maimbit
  • Membawa Kabur = Mahundang
  • Memanfaatkan = Mamalar
  • Mati' = Matee
  • Membunuh = Mampate
  • Mematikan = Mambelep
  • Menampilkan = Mamparahan
  • Mencari = Manggau/Manggilau
  • Melihat = Malang/Ma'alang
  • Mendengar = Mahining
  • Menjilat = Manjelap
  • Menggigit = Mamangkit
  • Memegang = Mimbing/Maimbing
  • Mengelus = Mamusut
  • Mencolek = Manggutil
  • Mencekik = Mangacak
  • Mencakar = Mangarokot
  • Mencabik-cabik = Mangirut
  • Bersuara = Mahiau
  • Tegak = Tagap
  • Kencang = Kancang
  • Keras = Batekang
  • Lemah = Balemu
  • Gemulai = Hantule
  • Lancip = Batajim
  • Sedang = Sadang
  • Sedang = Lagi/Rahat
  • Tumpul = Tumpul
  • Sakit = Kapehe'
  • Enak = Mangat
  • Mau = Handak
  • Mau Lagi = Handak Hindai
  • Nanti = Kareh
  • Sekarang = Utuh
  • Besok = Jeo/Jeu
  • Kemaren = Leme
  • Lusa = Limbas Jeo
  • Dulu = Helu
  • Dulu = Bihin
  • Lampau = Batuh
  • Sangat Lampau = Batuh Beneh
  • Sangat Merah = Bahandang Maringang
  • Sangat Hitam = Bamarem Pijem
  • Jernih = Katining
  • Keruh = Keruh
  • Kami = Iki
  • Kita = Itah
  • Mereka = Awen
  • Saya = Ulun
  • Aku = Yaku
  • Kamu = Ikau
  • Empuk = Hapuk
  • Kuping = Pinding
  • Lapar = Bala'u
  • Rambut = Balau
  • Tangan = Lengen
  • Kenyang = Bensuh

Lihat pula

Sumber

  1. Ibrahim, Sjahrial S. A. R.; Darmansyah, {}; Durdje Durasid. 1979. Bahasa Bakumpai. Jakarta: Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa, Departemen Pendidikan dan Kebudayaan. xii+119pp.